دیجیتالسازی در کتابخانه ملی بر اساس درخواست مراجعهکننده انجام میشود
به گزارش پایگاه خبری حمیت نیوز(حمنا/Hamna) به نقل از ایرنا، دیجیتالسازی منابع سازمان اسناد و کتابخانه ملی یکی از اقدامات مهم این سازمان است، زیرا در نتیجه این اقدام تالارهای مطالعه آن به اندازه تمام ایران گسترده شده است و پژوهشگران در همه شهرها میتوانند به منابع دیجیتالسازی شده دسترسی داشته باشند. در این بخش از کتابخانه ملی چه اقداماتی انجام میشود، دیجیتالسازی اسناد در چه مرحلهای قرار دارد و کدام افراد میتوانند به این منابع دسترسی داشته باشند.
سیدمحمود سادات در گفتوگو با خبرنگار کتاب ایرنا، درباره منابع و اسنادی که در سازمان اسناد و کتابخانه ملی دیجیتالسازی شدند، نحوه دسترسی به آنها و اقداماتی که در آینده این سازمان در حزوه دیجیتالسازی منابع انجام خواهد شد، توضیحاتی داد که میخوانید.
سیدمحمود سادات، معاون پژوهش و منابع دیجیتال
دسترسی به کتابخانه دیجیتال از دو روش ممکن است
چه اسناد و مدارکی در کتابخانه دیجیتال وجود دارد؟ آیا ممکن است کاربران بتوانند در آنها جستوجو کنند؟
در کتابخانه دیجیتال انواع و اقسام مدارک را داریم و وقتی مخاطبان به صفحه اصلی سایت کتابخانه ملی مراجعه میکنند، از دو روش میتوانند به منابع دیجیتال دسترسی پیدا کنند. یکی از طریق نمادی (icon) که مخاطب را مستقیم وارد کتابخانه دیجیتال میکند. در این بخش اگر فرد عضو کتابخانه ملی ایران باشد، شماره عضویت به عنوان نام کاربری و شماره ملی به عنوان رمز (پسورد) استفاده میشود. برای اعضا امکانهای مختلفی درنظر گرفته شده است. برای مثال آنها میتوانند در کتابخانه دیجیتال کلمهها را جستوجو کنند. در خط فارسی امکان پیدا کردن کلمات وجود ندارد اما در متون تایپی این مساله ممکن است و هنوز این روند میتواند کامل شود.
در خط فارسی امکان پیدا کردن کلمات وجود ندارد اما در متون تایپی این مساله ممکن است
دیگری این است که در سیستم اوپک کتابخانه (Online Public Access Catalog به سیستمی گفته میشود که به کتابخانهها امکان میدهد اطلاعات کتابشناختی منابع خود را به صورت آنلاین در دسترس کاربران قرار دهند) جستوجو کنیم که در آن نوشته شده است.
داخل کتابخانه هم سیستم «رسا» (سامانهای برای جستوجوی کتابهای از داخل کتابخانه) برقرار، امکان دسترسی به اسناد در این برنامه داخلی کاملتر و محل الکترونیک سند مشخص است. کاربر در این روش به کتابخانه دیجیتال وصل میشود و میتواند از سیستم داخلی استفاده کنند. سرعت سیستم داخلی نسبت به فضای وب بالاتر است.
در روزهای جنگ هم فعالیت میکردیم
آیا ممکن است دسترسی به منابع دیجیتال قطع شود؟ در این زمان کاربران باید چقدر منتظر وصل شدن آن شوند؟
وب ممکن است مسائل و مشکلاتی داشته باشد، ممکن است گاهی قطع و وصلی اتفاق بیفتد اما این امر زیاد تکرار نمیشود. مسائل مرتبط با کتابخانه دیجیتال بهسرعت توسط کارشناسهای این بخش رسیدگی و رفع میشود. ما اداره کلی برای رصد این روند داریم. گاهی هم اینترنت سراسری اشکال دارد و ممکن است فرد در جایی باشد که اینترنت نداشته باشد.
بخش منابع به سیستم اطفای حریق با گاز FM۲۰۰ مجهز است تا اگر آتشسوزی اتفاق بیفتد، به سرعت آتش خاموش شود
میتوان گفت روزانه هزار و ۵۰۰ نفر مراجعه کننده داخلی به کتابخانه ملی داریم. تالارها پر و بخش بزرگی از مخاطبان هم بیرون هستند. مراجعان به کتابخانه ملی نماینده دارند، با معاونهای کتابخانه در ارتباط هستند و مشکلات کتابخانه دنبال میشود.
به دلیل شرایط خاص کشور اگر سیستمی را هک کنند ممکن است سیستم از دسترس خارج شود، اما این دائم نیست. حتی در روزهای جنگ هم فعالیت میکردیم ممکن است که در یک روز فقط ۱۶ نفر به کتابخانه ملی آمده باشد، اما کتابخانه ملی برای حمایت از همین تعداد در روزهای جنگ باز بود. ساختمان کتابخانه ملی امن و مستحکم ساخته شده است. منابع همه زیرزمین ساختمان است منابع خطی در طبقه منفی یک است. بخش منابع به سیستم اطفای حریق با گاز FM۲۰۰ مجهز است تا اگر آتشسوزی اتفاق بیفتد، به سرعت آتش خاموش شود و برای انسانهایی که آنجا حضور دارند خطرناک نباشد. این گاز حالتی دارد که کل اکسیژن را تخلیه و خلا ایجاد میکند.
هیچ آرشیوی، نسخه خطی خود را تایپ نمیکند
آیا ممکن است نسخ خطی که دیجیتالی شدند، تایپ هم بشوند و متن آنها در دسترس مخاطبان قرار بگیرد؟
هیچ آرشیوی، نسخه خطی خود را تایپ نمیکند حتی تمام آرشیوها و کتابخانهها در دنیا تمام نسخهها را دیجیتال نمیکنند، زیرا هزینه گزافی دارد. اگر نسخهها را دیجیتال کنیم و تا ۵۰ سال آینده کسی سراغ آن نرود، هزینه دارد و بودجه را هدر دادیم و دیجیتالسازی بر اساس درخواست مراجعه کننده است.
همه نسخ خطی ما دیجیتالی شده و روی سایت موجود است. افراد میتوانند آنها را ببینند. تایپ این نسخ وظیفه کتابخانه ملی نیست و کسی که میخواهد روی نسخه خطی یا سند تاریخی کار کند، حتما مهارت خوانش خطوط قدیمی را دارد. اسناد تاریخی دارای دو وجه هستند، بخشی از آنها که تا نیمه دوم پهلوی اول است، دستنویس هستند اما از نیمه دوم زمان پهلوی اول کمکم اسناد تایپی آمدند و جایگزین شدند و هرچه جلوتر میآییم اسناد دستنویس کمتر میشود.
آیا افرادی که عضو کتابخانه ملی نباشند، به اسناد دیجیتالی این کتابخانه میتوانند دسترسی داشته باشند؟
کمترین مدرک تحصیلی برای عضویت در کتابخانه ملی دانشجوی فوق لیسانس است اما آییننامه را که اصلاح کردیم افرادی که صاحب اثر هستند با هر مدرکی میتوانند عضو کتابخانه ملی شوند.
در کتابخانه ملی محدودیت فضا داریم، افرای که یوزر و پسورد (نام کاربری و رمز) را ندارند، نمیتوانند اصل منبع را ببینند؛ اما میتوانند در صفحه فهرستنویسی جستوجو انجام بدهند و بدانند این منابع درباره یک موضوع وجود دارد.
کتابخانه ملی حق مولف را رعایت میکند
از برنامههایی که برای دیجیتالسازی اسناد و نسخ کتابخانه ملی طراحی شده بود، چقدر عملی شد و چه مقدار باقی مانده است؟
بخشی از نسخ خطی دیجیتالسازی انجام شده است و درصد بالایی از پایاننامهها دیجیتال شده است. افراد میتوانند به ۲۰ صفحه نخست پایاننامه دسترسی داشته باشند، این ۲۰ صفحه شامل فهرست، عنوان و مقدمه پایاننامه است. پژوهشگران برای دسترسی به باقی اسناد باید حضوری به کتابخانه مراجعه کنند. زیرا ما حق مولف را رعایت میکنیم.
بخشی از اسناد به بخش مقواسازی میرود و بخشی انتقالی است و به سازمان میرود و باید برای آیندگان حفظ شود
همچنین کتابها حق مولف دارند، برای آنها نمیتوانیم دیجیتالسازی کنیم مگر کتابهایی که بیش از ۵۰ سال از انتشار آنها گذشته باشد یا مولف اجازه دیجیتالی کردن آنها را بدهد. در این حوزه خیلی جلو نیستیم؛ اما کتابخانه کودک ما وضعیت مناسبی دارد، زیرا ناشران کتابهای کودک به خوبی همکاری کردند. از طرفی نشریه نابینایان فایلهای صوتی را در فضای ما قرار داده است. در بخش اسناد، مواردی که مراجعه کننده درخواست داده، اسکن شده در کتابخانه دیجیتال قرار داده شده است. بخش اسناد مانند دریا است و کتابخانه ملی مانند برخی کتابخانهها نیست که ۵۰۰ هزار سند دارند و دیگر هم سند ورودی ندارند، بلکه کامیون کامیون سند از تمام دستگاههای دولتی برای این سامان فرستاده میشود.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی دو سازمان بودند که با هم ادغام شدند و سامان اسناد متولی سامان دادن به اسناد دولتی است. دستگاههای دولتی بعد از ۴۰ سال اعلام میکند که اسناد را نمیخواهند و کارشناس سازمان اسناد و کتابخانه ملی میرود و طبق دستورالعملها اسناد را ارزشیابی میکند. بخشی از اسناد به بخش مقواسازی میرود و بخشی انتقالی است و به سازمان میرود و باید برای آیندگان حفظ شود. تعداد اسنادی که به سازمان میآید بالا است.
استفاده از هوش مصنوعی در کتابخانه ملی
آیا بخش پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی برنامهای برای سالهای بعد دارد؟
بخشی که این روزها فراگیر شده استفاده از هوش مصنوعی در اقدامات است، بخشی از آن یعنی استخراج متادیتا یا فراداده (Metadata دادههایی که اطلاعاتی درباره دادههای دیگر را توصیف میکنند) پایاننامهها را با استفاده از هوش مصنوعی انجام دادیم. پیش از این اطلاعات پایاننامه تایپ میشد اما امروز هر صفحه اسکن و OCR به معنای تشخیص نوری کاراکتر (Optical Character Recognition) میشود، با استفاده از نرمافزارهای واسط هوش مصنوعی همه اطلاعات را استخراج میکنیم و روی آن کنترل صورت میگیرد.
بخش دومی که دنبال میکنیم و هنوز ابتدای راه هستیم استفاده از هوش مصنوعی در شناسایی عکسهای تاریخی است. این بخش در نظر دارد شخصیت و برای مثال نام ساختمان یا بنا را با کمک هوش مصنوعی پیدا کند. در این زمینه هنوز ابتدای راه هستیم زیرا باید بانکی را درست کنیم و هوش مصنوعی با استفاده از اطلاعات بانک، عکسها را ارزیابی کند. کاخ گلستان هم مجموعه عکسهای قدیمی دارد اگر با ما همکاری کند، منبع خوبی برای جستوجوی عکس فراهم خواهدشد.
سیستم جستوجوی یکپارچه را هم دنبال میکنیم تا با کمک معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری در کتابخانه راهاندازی کنیم، تا زمانی که پژوهشگر موضوعی را جستوجو میکند با یکبار جستوجو، همه اطلاعات از پایگاههای مختلف را شناسایی کند و در دسترس پژوهشگر قرار دهد. همچنین برای اجرای این طرح قرار است معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری هزینهای را پرداخت کند.
همکاری ۳ دانشگاه برتر برای ارتقای آزمایشگاههای امنیت سایبری
رونمایی از کوچکترین پهپاد دوربیندار جهان
منطق حاکم بر سهمیههای فعلی کنکور تعدیل میشود
